Mieszkanie komunalne jest jedną z opcji dla osób, dla których standardowy wynajem, a tym bardziej kupno lokalu jest poza zasięgiem możliwości finansowych. Mieszkania te należą do gminy i są przydzielane jako forma pomocy społecznej.
Aby otrzymać mieszkanie komunalne, trzeba spełniać określone kryteria. Przede wszystkim są to mieszkania przeznaczone z założenia dla osób żyjących w niedostatku. Gminy ustalają własne zasady przyznawania mieszkań komunalnych. Na przykład we Wrocławiu bierze się pod uwagę osoby, których średni dochód z ostatnich trzech miesięcy nie przekroczył 150% najniższej emerytury w przypadku osób samotnych i 100% w przypadku pozostałych – tworzących gospodarstwa domowe wieloosobowe. Oprócz tego otrzymuje się punkty za dodatkowe kryteria – np. tzw. przegęszczenie (mała liczba metrów kwadratowych na osobę), bycie wychowankiem placówki opiekuńczo-wychowawczej czy też zamieszkiwanie z osobą niepełnosprawną. Nie można też mieć praw do innego lokalu. Niektóre gminy biorą także pod uwagę kryteria związane z zamieszkiwaniem i pracą na ich terenie.
Zdarzają się także oferty mieszkań komunalnych do remontu na własny koszt. Bywają to lokale, których remont jest nieopłacalny dla gminy, odzyskane po eksmisji, albo wymagające adaptacji do celów mieszkalnych (np. strychy).
Wskazuje się jednak, że nie wszystkie gminy mają jasno określone zasady przyznawania mieszkań komunalnych. Dlatego zdarzały się przypadki nadużyć, gdy mieszkania były przyznawane osobom, które całkiem nieźle radziły sobie finansowo, zwłaszcza że sytuacja materialna najemców nie była już później weryfikowana.
Pod koniec 2016 r. pojawił się projekt zakładający, że prawa najmu mieszkań komunalnych nie będzie można dziedziczyć. Po śmierci najemcy samorząd miałby sprawdzić sytuację materialną rodziny i zawrzeć nową umowę lub nie. Umowy najmu miałyby być zawierane na czas określony. Argumentem było udostępnienie mieszkań tym osobom, które rzeczywiście ich najbardziej potrzebują. Projekt spotkał się jednak z protestami. Przeciwnicy argumentowali, że zaproponowane okresy zawierania umów są zbyt krótkie i nie pozwalałyby najemcom czuć się bezpiecznie. Rygorystyczne prześwietlanie dochodów doprowadziłoby też do wielu ludzkich dramatów, gdyż niewielka podwyżka nie oznacza automatycznie, że najemca poradziłby sobie z kosztami najmu na wolnym rynku.
Na początku 2017 r. podjęto decyzję o złagodzeniu zapisów projektu. Wydłużono proponowany okres zawierania umów najmu. Jednak nadal zakłada się, że nie będzie można dziedziczyć lokali komunalnych. Po śmierci najemcy sytuacja materialna i metrażowa jego rodziny zajmującej lokal będzie sprawdzana. Jeśli metraż przekroczy określone normy, rodzina ma otrzymać inny lokal spełniający wymagania dla lokalu zamiennego (wyposażony w co najmniej takie same urządzenia techniczne jak dotychczas zajmowany).